Prostaatkanker, of prostaatcarcinoom, is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede belangrijkste doodsoorzaak door kanker (bron: Duitse Kankervereniging). In Duitsland wordt jaarlijks bij ongeveer 70.000 mannen de diagnose prostaatkanker gesteld. De kans op genezing is echter zeer groot als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt, bijvoorbeeld door middel van screening. Onze patiënten kunnen vervolgens meestal kiezen uit verschillende behandelmogelijkheden die zijn afgestemd op hun individuele behoeften.
De positieve behandelresultaten bij prostaatkanker zijn onder andere te danken aan de voortdurende verbetering van de diagnostiek en behandeling van prostaatkanker. Onze patiënten profiteren van de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve technologieën die we zowel in de diagnostiek als in de therapie inzetten
Prostaatkanker veroorzaakt pas in een zeer laat stadium symptomen – vooral in een vroeg stadium zijn er geen symptomen. Dit maakt vroege opsporing zo belangrijk. Een eerste medisch teken – maar zeker geen garantie – kan een verhoogde PSA-waarde zijn. Een verhoogde PSA-waarde duidt op veranderingen in de prostaat. Een mogelijke oorzaak is een ontsteking van de prostaat, ook wel prostatitis genoemd. Prostaatkanker kan echter ook de oorzaak zijn. Als de PSA-waarde verhoogd is, moet de meting worden herhaald en moeten verdere onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een aftasting (palpatie), echografie en, indien nodig, MRI.
De kans op prostaatkanker neemt toe met de leeftijd. Screening wordt aanbevolen vanaf 45 jaar (of vanaf 40 jaar bij een familiegeschiedenis). Hoe eerder de tumor wordt ontdekt, hoe groter de kans op herstel. Als de tumor in de prostaat groeit (beperkt tot het orgaan), is de kans op herstel met een passende behandeling meer dan 95%. Helaas maken nog te weinig mannen gebruik van de jaarlijkse kankerscreening.
Een screeningsonderzoek bestaat doorgaans uit een palpatie van de prostaat, een PSA-bloedtest en, indien nodig, een transrectale echo.
Hoewel PSA-testen in Duitsland geen deel uitmaken van het screeningsprogramma dat door de zorgverzekering wordt gefinancierd, wordt het in interdisciplinaire Duitse richtlijnen en de meeste internationale richtlijnen aanbevolen als een test voor vroege opsporing. Prostaatkankerscreening wordt meestal uitgevoerd door een uroloog of huisarts.
In principe kan een vermoeden van kanker alleen worden bevestigd door beoordeling van weefselmonsters. Bij afwijkingen tijdens de prostaatkankerscreening adviseren de Duitse richtlijnen momenteel een echogeleide biopsie van de prostaat vanuit het rectum (transrectaal). Omdat kanker niet betrouwbaar kan worden gevisualiseerd met conventionele echografie, bedraagt de detectiegraad van kanker met deze procedure slechts 20 tot 30%. Indien er nog steeds een vermoeden van kanker bestaat, leidt dit tot de noodzaak van herhaalde biopsieën en mogelijk tot een langere periode van onzekerheid voor de patiënt.
In tegenstelling tot andere beeldvormende technieken bepaalt multiparametrische magnetische resonantiebeeldvorming (mpMRI) van de prostaat verschillende parameters die kunnen worden gebruikt om het orgaan te beoordelen. Deze stralingsvrije onderzoeksmethode detecteert doorgaans betrouwbaar agressieve tumoren in de prostaat. Bovendien kunnen klinisch irrelevante tumoren worden onderscheiden van agressieve tumoren, waardoor onnodige operaties worden vermeden.
Multiparametrische MRI van de prostaat maakt een vroege en zeer nauwkeurige opsporing van prostaatkanker mogelijk. Omgekeerd kan deze onderzoeksmethode worden gebruikt om een kwaadaardige tumor in de prostaat met een hoge waarschijnlijkheid uit te sluiten als de beelden normaal zijn.
Hoewel mpMRI van de prostaat geen vervanging is voor een biopsie, verhoogt het de nauwkeurigheid van de biopsie aanzienlijk en vermindert het daarmee het aantal onnodige biopsieen of schijnbaar goedaardige weefselresultaten bij aanwezigheid van een tumor – zogenaamde "vals-negatieve biopsieën".
Prostaattumoren worden vaak gemakkelijk gedetecteerd met behulp van MRI-onderzoek. Er blijft echter een restrisico op non-detectie en informatie over de agressiviteit van de tumor (Gleason-score) ontbreekt.
Om deze reden hebben we in 2012 in Gronau perineale MRI-geleide fusiebiopsie (PFB) geïntroduceerd. Bij PFB worden de eerder verkregen MRI-beelden met behulp van speciale software "gefuseerd" met de transrectaal verkregen echografiebeelden. Gebieden met afwijkende beeldvorming kunnen vervolgens met behulp van deze fusie worden geselecteerd voor doelgerichte biopsie via het perineum. Deze methode heeft een zeer hoog detectiepercentage. In tegenstelling tot directe bioptering tijdens een MRI, kan met deze methode een systematische prostaatbiopsie eenvoudig gelijktijdig worden uitgevoerd, wat de detectiegraad van kanker verder verbetert. Nauwkeurige localisatie van positieve biopten maakt bovendien een optimale chirurgische planning mogelijk.
De procedure kan gemakkelijk worden uitgevoerd onder kortdurende anesthesie. De procedure duurt ongeveer 25 minuten. De perineale techniek minimaliseert het risico op prostatitis omdat er geen schade aan de rectumwand ontstaat, waardoor de kans op bacteriële overdracht van de darm naar de prostaat wordt voorkomen. Afwijkende bevindingen verkregen met andere beeldvormende technieken (bijv. PSMA PET) kunnen ook worden samengevoegd.
PSMA PET/CT is momenteel de meest nauwkeurige beeldvormende techniek voor het opsporen of uitsluiten van uitzaaiingen bij de diagnose van prostaatkanker. De gedetailleerde beeldvorming die computertomografie (CT) oplevert, wordt gecombineerd met positronemissietomografie (PET), een techniek die de metabole activiteit van cellen zichtbaar maakt. De patiënt krijgt een injectie met een zwak radioactief gelabelde stof toegdiend, die belangrijk is voor de cellulaire stofwisseling. Deze stof hoopt zich op in de prostaatkankercellen en is daarom ideaal voor beeldvorming (PSMA staat voor prostaatmembraanspecifiek antigeen).
Dankzij de nauwkeurige detectie kunnen zowel prostaatkanker als uitzaaiingen betrouwbaar worden geïdentificeerd. De resultaten van een PSMA PET/CT-scan maken zo een optimale behandelplanning mogelijk. Deze moderne, zeer gevoelige methode kan ook vaststellen of de tumor na behandeling is teruggekeerd (d.w.z. of er een recidief is opgetreden). PSMA PET/CT ondersteunt in dat geval de besluitvorming over verdere behandeling.
Wij bieden uitsluitend erkende behandelmethoden aan volgens de momenteel geldende richtlijnen. Net als bij veel andere vormen van kanker bestaan er diverse nationale en internationale richtlijnen voor prostaatkanker, die zijn ontwikkeld op basis van de nieuwste onderzoeksresultaten en regelmatig worden bijgewerkt. Deze richtlijnen helpen artsen bij het nemen van beslissingen in zeer specifieke situaties. De belangrijkste behandeladviezen voor prostaatkanker zijn:
Naast deze vakkundige publicaties worden ook patiëntenrichtlijnen gepubliceerd, waarin de actuele aanbevelingen in begrijpelijke taal worden gepresenteerd. Goede informatie vindt u bijvoorbeeld in de patiëntenrichtlijnen voor prostaatkanker van de Duitse Vereniging voor Urologie (www.urologenportal.de).
Bij tumoren die beperkt zijn tot de prostaat, staan behandelmethoden waarbij de tumor volledig wordt verwijderd centraal, om zo genezing voor de patiënt te bereiken. Behalve radiotherapie zijn chirurgische ingrepen hiervoor bijzonder geschikt, met name minimaal invasieve radicale (volledige) robotgeassisteerde verwijdering van de prostaat (prostatectomie).
Bij gemetastaseerde prostaatkanker worden, naast de chirurgische behandeling die in individuele gevallen ook denkbaar is, ook medicamenteuze behandelingen (bijvoorbeeld hormoontherapie, chemotherapie) en palliatieve radiotherapie ingezet.
Deze behandelstrategie wordt bij voorkeur overwogen voor vroege, gelokaliseerde, minder agressieve kankers met een waarschijnlijk gunstig beloop. De asymptomatische patiënt wordt in eerste instantie niet behandeld, maar de prostaattumor wordt nauwlettend gevolgd. Regelmatige vervolgonderzoeken zijn bedoeld om mogelijke progressie van de tumorgroei vroeg genoeg op te sporen, zodat een op genezing gerichte behandeling tijdig kan worden gestart.
Voordat wordt gekozen voor "actieve surveillance", moeten verschillende belangrijke factoren worden overwogen. Naast de leeftijd van de patiënt en mogelijke andere medische aandoeningen spelen ook de PSA-waarde, gedefinieerde tumormarkers en de persoonlijke voorkeuren van de patiënt bij de behandeling van zijn of haar kanker een rol.
Robotgeassisteerde technologie heeft aanzienlijk bijgedragen aan een beter begrip van de chirurgische anatomie van het mannelijke bekken. Chirurgische technieken zijn de afgelopen jaren aanzienlijk geëvolueerd. De vooruitzichten op uitstekende oncologische en functionele resultaten zijn daarom zeer goed. Als grootste centrum voor robotgeassisteerde chirurgie in Europa voeren we al sinds 2006 robotgeassisteerde operaties uit. Onze patiënten profiteren van een schat aan ervaring met meer dan 23.700 ingrepen, een unieke ervaring in Europa.
Het doel van radicale prostaatverwijdering met het da Vinci®-chirurgiesysteem is om de tumor volledig uit de patiënt te verwijderen, met behoud van belangrijke functies zoals continentie en erectiele functie.
Meer informatie over radicale prostatectomie.
Medicijn therapie is primair gericht op ziekten die al uitgezaaid zijn of (nog) niet operabel zijn om andere redenen, zoals lokaal gevorderde tumoren. Bovendien zijn er, als deze therapie niet succesvol is, steeds meer medicijnen die al jaren met succes worden gebruikt om de levensverwachting te verlengen en, indien mogelijk, de kwaliteit van leven van de getroffen patiënten te verbeteren.
De primaire focus ligt hierbij op het onderdrukken van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. De groei van prostaattumoren is over het algemeen fundamenteel afhankelijk van hormonen, met name testosteron. De behandelingsmethode die bekend staat als "hormoontherapie" omvat dan ook het staken van de hormoonproduktie of het toedienen van tegenhormonen. Deze richten zich op verschillende gebieden, maar hebben een gemeenschappelijk doel: het vertragen van de tumorgroei. De symptomen die door de tumor worden veroorzaakt, worden meestal ook merkbaar verlicht.
Hormoontherapie kan de aandoening echter niet genezen. Daarom gebruiken we hormoontherapie voornamelijk bij gevorderde prostaatkanker of wanneer andere behandelingsopties niet haalbaar zijn. De behandeling bestaat uit tabletten of injecties, die onder de huid medicijndepots creëren die de werkzame stof langzaam afgeven. De injecties worden met regelmatige tussenpozen herhaald (meestal elke 3 maanden).
Er zijn nu verschillende nieuwe medicijnen beschikbaar die de hormoonhuishouding van tumorcellen beïnvloeden. Deze werkzame stoffen zijn onder andere: abirateron, enzalutamide en apalutamide. Deze stoffen kunnen na of in combinatie met bestaande medicamenteuze therapieën worden gebruikt. Hierdoor zijn de behandelingsmogelijkheden voor prostaatkanker aanzienlijk uitgebreid.
Na langdurige hormoontherapie kan de effectiviteit afnemen, waardoor de tumor ondanks lagere testosteronspiegels blijft groeien. In dergelijke gevallen is chemotherapie een mogelijke behandelingsoptie. De cytotoxische geneesmiddelen die bij deze behandeling worden gebruikt, werken als cytotoxinen en tasten met name tumorcellen aan, omdat deze cellen een hogere stofwisseling hebben dan andere cellen in het lichaam en daarom bijzonder gevoelig zijn voor deze geneesmiddelen. Het doel van de behandeling is om de tumorcellen zo volledig mogelijk te doden en de impact op de rest van het lichaam te minimaliseren.
Als internationaal erkend prostaatcentrum nemen we ook deel aan studies met nieuwe medicijnen of werkzame stoffen die voorheen waren gereserveerd voor andere toepassingen.
Bij uitwendige radiotherapie, ook wel "percutane 3D-geplande conforme radiotherapie" genoemd, wordt het tumorweefsel van buitenaf door de huid heen bestraald. Om het omliggende weefsel te beschermen, wordt het stralingsveld vooraf nauwkeurig berekend met behulp van computertomografie en vervolgens in individuele doses van enkele minuten bestraald. Meestal zijn echter ongeveer 35 individuele bestralingen nodig, omdat spreiding van de totale dosis over te weinig behandelingen het risico op complicaties verhoogt. Dit resulteert in een behandelperiode van ongeveer zeven weken of langer.
Uitwendige radiotherapie wordt uitgevoerd door onze jarenlange partner. De bestraling beïnvloedt het algemene welzijn, en met name ook weefsel in de directe omgeving van de tumor. In het geval van de prostaat kan het irritatie veroorzaken van het rectum, de blaas en de vaatbundel die verantwoordelijk is voor erectie. Incontinentieproblemen en stoelgangproblemen zijn ook niet ongebruikelijk. Als radiotherapie onvoldoende is voor de behandeling van prostaatkanker en er een lokaal recidief optreedt, is chirurgische verwijdering ('salvage prostatectomie') in ons centrum vaak technisch haalbaar dankzij onze uitgebreide chirurgische expertise. De vooruitzichten op goede functionele uitkomsten met betrekking tot continentie en potentie zijn echter aanzienlijk slechter in vergelijking met primaire chirurgie zonder voorafgaande radiotherapie.
Na een prostaatkankerdiagnose staan mannen en hun families vaak voor moeilijke keuzes. Een second opinion kan helpen om de juiste beslissing te nemen. Onze artsen gebruiken richtlijnen en wetenschappelijke tools zoals nomogrammen om behandelingsopties individueel te beoordelen. Belangrijk is niet alleen de medische kans, maar ook uw persoonlijke situatie en gevoel. Wilt u een second opinion bij ons? Neem gerust contact op.
