Prostaatkanker, of prostaatcarcinoom, is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede belangrijkste doodsoorzaak door kanker (bron: Duitse Kankervereniging). In Duitsland wordt jaarlijks bij ongeveer 70.000 mannen de diagnose prostaatkanker gesteld. De kans op genezing is echter zeer groot als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt. Onze patiënten kunnen vervolgens meestal kiezen uit verschillende behandelmogelijkheden die zijn afgestemd op hun individuele situatie.
De positieve behandelresultaten bij prostaatkanker zijn onder andere te danken aan de voortdurende verbetering van de diagnostiek en behandeling van prostaatkanker. Onze patiënten profiteren van de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve technologieën die we zowel in de diagnostiek als in de therapie inzetten
Prostaatkanker veroorzaakt pas in een zeer laat stadium symptomen – vooral in een vroeg stadium zijn er geen symptomen. Dit maakt screening zo belangrijk. Een eerste aanwijzing voor prostaatkanker kan een verhoogde PSA-waarde zijn. Een verhoogde PSA-waarde duidt op veranderingen in de prostaat. Een mogelijke oorzaak is een ontsteking van de prostaat, ook wel prostatitis genoemd. Prostaatkanker kan echter ook de oorzaak zijn. Als de PSA-waarde verhoogd is, moet de meting worden herhaald en moeten verdere onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een aftasting (palpatie), echografie en, indien nodig een, MRI.
De kans op prostaatkanker neemt toe met de leeftijd. Screening wordt aanbevolen vanaf 45 jaar (of vanaf 40 jaar bij een positieve familiegeschiedenis). Hoe eerder de tumor wordt ontdekt, hoe groter de kans op herstel. Als de tumor in de prostaat groeit (beperkt tot het orgaan), is de kans op herstel met een passende behandeling meer dan 95 %.
Een screeningsonderzoek bestaat doorgaans uit een palpatie van de prostaat, een PSA-bloedtest en, indien nodig, een transrectale echo.
PSA-testen zijn in Duitsland geen onderdeel van het screeningsprogramma dat door de zorgverzekering wordt gefinancierd, Desalniettemin wordt de bepaling in interdisciplinaire Duitse richtlijnen en de meeste internationale richtlijnen aanbevolen als een test voor vroege opsporing van prostaatkanker. Prostaatkankerscreening wordt meestal uitgevoerd door een uroloog of huisarts.
In principe kan een vermoeden van kanker alleen worden bevestigd door beoordeling van weefselmonsters. Bij afwijkingen tijdens de prostaatkankerscreening adviseren de Duitse richtlijnen daarom momenteel een echogeleide biopsie van de prostaat via de endeldarm(transrectaal). Omdat kanker niet betrouwbaar kan worden gevisualiseerd met conventionele echografie, ende detectiegraad van kanker met deze procedure slechts 20 tot 30% bedraagt, kan het nodig zijn om herhaald biopsieën te verrichten wat tot een langere periode van onzekerheid voor de patiënt leidt.
In tegenstelling tot andere beeldvormende technieken bepaalt multiparametrische magnetische resonantiebeeldvorming (mpMRI) van de prostaat verschillende parameters die kunnen worden gebruikt om het orgaan te beoordelen. Deze stralingsvrije onderzoeksmethode detecteert doorgaans betrouwbaar agressieve tumoren in de prostaat. Bovendien kunnen klinisch irrelevante tumoren worden onderscheiden van agressieve tumoren, waardoor onnodige operaties worden vermeden.
Multiparametrische MRI van de prostaat maakt een vroege en zeer nauwkeurige opsporing van prostaatkanker mogelijk. Omgekeerd kan deze onderzoeksmethode worden gebruikt om een kwaadaardige tumor in de prostaat met een hoge waarschijnlijkheid uit te sluiten als de beelden normaal zijn.
Hoewel mpMRI van de prostaat geen vervanging is voor een biopsie, verhoogt het de nauwkeurigheid van de biopsie aanzienlijk en vermindert het daarmee het aantal onnodige biopsieen of vermeende goedaardige weefselresultaten bij aanwezigheid van een tumor – zogenaamde "vals-negatieve biopsieën".
Prostaattumoren worden vaak gemakkelijk gedetecteerd met behulp van MRI-onderzoek. Er blijft echter een restrisico op non-detectie en informatie over de agressiviteit van de tumor (Gleason-score) ontbreekt.
Om deze reden hebben we in 2012 in Gronau perineale MRI-geleide fusiebiopsie (PFB) geïntroduceerd. Bij PFB worden de eerder verkregen MRI-beelden met behulp van speciale software "gefuseerd" met de transrectaal verkregen echografiebeelden. Gebieden met afwijkende beeldvorming kunnen vervolgens met behulp van deze fusie worden geselecteerd voor doelgerichte biopsie via het perineum. Deze methode heeft een zeer hoog detectiepercentage. In tegenstelling tot directe bioptering tijdens een MRI, kan met deze methode bovendien een systematische prostaatbiopsie éénvoudig gelijktijdig worden uitgevoerd, wat de detectiegraad van kanker verder verbetert. Nauwkeurige localisatie van positieve biopten maakt bovendien een optimale chirurgische planning mogelijk.
De procedure kan gemakkelijk worden uitgevoerd onder kortdurende anesthesie. De procedure duurt ongeveer 25 minuten. De perineale techniek minimaliseert het risico op prostatitis omdat er geen schade aan de rectumwand ontstaat, waardoor de kans op bacteriële overdracht van de darm naar de prostaat wordt voorkomen. Afwijkende bevindingen, die zijn verkregen met andere beeldvormende technieken (bijv. PSMA PET) kunnen ook worden toe gevoegd.
PSMA PET/CT is momenteel de meest nauwkeurige beeldvormende techniek voor het opsporen van prostaatkanker of het uitsluiten van uitzaaiingen bij de diagnose van prostaatkanker. De gedetailleerde beeldvorming die computertomografie (CT) oplevert, wordt gecombineerd met PositronEmissieTomografie (PET), een techniek die de metabole activiteit van cellen zichtbaar maakt. De patiënt krijgt een injectie met een zwak radioactief gelabelde stof toegediend, die belangrijk is voor de cellulaire stofwisseling. Deze stof hoopt zich op in de prostaatkankercellen en is daarom ideaal voor beeldvorming (PSMA staat voor Prostaat Specifiek Membraan Antigeen).
Dankzij de nauwkeurige detectie kunnen zowel prostaatkanker als uitzaaiingen betrouwbaar worden geïdentificeerd. De resultaten van een PSMA PET/CT-scan maken zo een optimale behandelplanning mogelijk. Deze moderne, zeer gevoelige methode kan ook vaststellen of eentumor na behandeling is teruggekeerd (d.w.z. of er een recidief is opgetreden). PSMA PET/CT ondersteunt in dat geval de besluitvorming over verdere behandeling.
Wij bieden uitsluitend erkende behandelmethoden aan volgens de huidig geldende richtlijnen. Net als bij veel andere vormen van kanker bestaan er diverse nationale en internationale richtlijnen voor prostaatkanker, die zijn ontwikkeld op basis van de nieuwste onderzoeksresultaten en regelmatig worden bijgewerkt. Deze richtlijnen helpen artsen bij het nemen van beslissingen in zeer specifieke situaties. De belangrijkste behandeladviezen voor prostaatkanker zijn:
• Richtlijnen van de Duitse Vereniging voor Kankerbestrijding en diverse beroepsverenigingen
• Richtlijnen van de European Society of Urology (EAU)
• Richtlijnen voor de klinische praktijk van het American National Comprehensive Cancer Network (NCCN)
Deze vakkundige richtlijnenzijn voor patiënten in begrijpelijke taal vertaald en gepubliceerd . Goede informatie vindt u bijvoorbeeld op de website van de Duitse Vereniging voor Urologie. Bij tumoren die beperkt zijn tot de prostaat staan behandelmethoden waarbij de tumor volledig wordt verwijderd centraal.Behalve radiotherapie zijn chirurgische ingrepen hiervoor bijzonder geschikt, met name minimaal invasieve radicale (volledige) robotgeassisteerde verwijdering van de prostaat (prostatectomie).
Bij gemetastaseerde prostaatkanker is de chirurgische behandeling in individuele gevallen optioneel , maar ook medicamenteuze behandelingen (bijvoorbeeld hormoontherapie, chemotherapie) of palliatieve radiotherapie.
Deze behandelstrategie wordt overwogen bij een weinig aggressieve tumor in een laag stadium. Omdat er meestal geen symptomen zijn wordt niet primair behandeld, maar wordt de prostaattumor nauwlettend vervolgd. Regelmatige vervolgonderzoeken zijn bedoeld om progressie van de tumor vroegtijdig op te sporen, zodat een op genezing gerichte behandeling tijdig kan worden gestart.
Voordat wordt gekozen voor "actieve surveillance", moeten verschillende factoren worden afgewogen. Behalve de leeftijd van de patiënt en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen spelen onder andere de PSA-waarde, tumormarkers en de persoonlijke voorkeuren van de patiënt bij de keuze voor deze behandeling een rol.
Robotgeassisteerde technologie heeft aanzienlijk bijgedragen aan betere kennis van de chirurgische anatomie van het mannelijke bekken. Chirurgische technieken zijn de afgelopen jaren aanzienlijk doorontwikkeld. De operatieresultaten zijn daarom zeer goed. Als grootste centrum voor robotgeassisteerde chirurgie in Europa voeren we al sinds 2006 robotgeassisteerde operaties uit. Onze patiënten profiteren van de ervaring van onze urologen, die met meer dan 23.700 ingrepen tot de meest ervaren robotchirurgen in Europa behoren.
Het doel van radicale prostaatverwijdering met het da Vinci®-chirurgiesysteem is om de tumor volledig te verwijderen, met behoud van belangrijke functies zoals continentie enerectie.
Meer informatie over radicale prostatectomie.
Medicamenteuze therapie is primair gericht op ziekten die al uitgezaaid zijn of (nog) niet operabel zijn om andere redenen, zoals lokaal gevorderde tumoren. Bovendien zijn er, als deze therapie niet succesvol is, steeds meer medicijnen die al jaren met succes worden gebruikt om de levensverwachting te verlengen en, indien mogelijk, de kwaliteit van leven te verbeteren.
De primaire focus ligt hierbij op het onderdrukken van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. De groei van prostaattumoren is over het algemeen fundamenteel afhankelijk van hormonen, met name testosteron. De behandelmethode die bekend staat als "hormoontherapie" omvat dan ook het staken van de hormoonproduktie of het toedienen van „tegenhormonen“. Deze richten zich op verschillende gebieden, maar hebben een gemeenschappelijk doel: het vertragen van de tumorgroei. De symptomen die door de tumor worden veroorzaakt, worden meestal aanzienlijk minder.
Hormoontherapie kan de aandoening echter niet genezen. Daarom gebruiken we hormoontherapie voornamelijk bij gevorderde stadia van prostaatkanker of wanneer andere behandelingsopties niet haalbaar zijn. De behandeling bestaat uit tabletten of injecties. Met injecties wordt onder de huid een medicijndepot geplaatst dat de werkzame stof langzaam afgeeft. De injecties worden met regelmatige tussenpozen herhaald (meestal elke 3 maanden).
Er zijn verschillende nieuwe medicijnen beschikbaar die de hormoonhuishouding van tumorcellen beïnvloeden. De werkzame stoffen in deze medicijnen zijn onder andere: abirateron, enzalutamide en apalutamide. Deze nieuwe medicijnen kunnen na of in combinatie met bestaande medicamenteuze therapie worden gebruikt. Daarmee zijn de behandelingsmogelijkheden voor prostaatkanker aanzienlijk uitgebreid.
Na langdurige hormoontherapie kan de effectiviteit van hormonen afnemen, waardoor de tumor ondanks lagere testosteronspiegels blijft groeien. In dergelijke gevallen is chemotherapie een mogelijke behandeloptie. De cytotoxische geneesmiddelen die bij deze behandeling worden gebruikt, tasten met name tumorcellen aan, omdat deze cellen een hogere stofwisseling hebben dan andere cellen in het lichaam en daarom bijzonder gevoelig zijn voor deze geneesmiddelen. Het doel van de chemotherapie is om de tumorcellen zo volledig mogelijk te laten afsterventerwijl de impact op de rest van het lichaam beperkt blijft.
Als internationaal erkend prostaatcentrum nemen we ook deel aan studies met nieuwe medicijnen of werkzame stoffen die voorheen waren gereserveerd voor andere toepassingen.
Bij uitwendige radiotherapie wordt met de 3D-CRT (three-dimensional conformal radiation therapy) techniek het bestralingsgebied van buitenaf via de huid benaderd. De bestraling is nauwkeurig en doelgericht op de vorm en omvang van de tumor afgestemd. Op die manier wordt het omliggende gezonde weefsel zoveel mogelijk beschermd. Het bestralingsveld wordt daartoe vooraf nauwkeurig berekend met behulp van computertomografie en de bestraling wordt vervolgens in individuele doses van enkele minuten toegediend. Meestal zijn ongeveer 35 individuele bestralingen nodig, omdat spreiding van de totale dosis over te weinig behandelingen het risico op complicaties verhoogt. Dit resulteert in een behandelperiode van ongeveer zeven weken of langer.
Uitwendige radiotherapie wordt uitgevoerd door onze jarenlange partner. De bestraling beïnvloedt het algemene welzijn, en met name ook weefsel in de directe omgeving van de tumor. In het geval van de prostaat kan het irritatie veroorzaken van het rectum, de blaas en de vaatbundel die verantwoordelijk is voor erectie. Incontinentieproblemen en stoelgangproblemen zijn dan ook niet ongebruikelijk. Als radiotherapie onvoldoende is voor de behandeling van prostaatkanker en er een lokaal recidief optreedt, is chirurgische verwijdering ('salvage prostatectomie') in ons centrum vaak technisch haalbaar dankzij onze uitgebreide chirurgische expertise. De vooruitzichten op functioneel herstel met betrekking tot continentie en potentie zijn echter aanzienlijk slechter in vergelijking met primaire chirurgie zonder voorafgaande radiotherapie.
Na een prostaatkankerdiagnose staan mannen en hun families vaak voor moeilijke keuzes. Een second opinion kan helpen om de juiste beslissing te nemen. Onze artsen gebruiken richtlijnen en wetenschappelijke tools zoals nomogrammen om behandelingsopties individueel te beoordelen. Belangrijk is niet alleen de medische kans, maar ook uw persoonlijke situatie en levenskwaliteit. Wilt u een second opinion bij ons? Neem gerust contact op.
